Posle osnivanja Srpskog sokola 1904. iz Sremskih Karlovaca odlazili su prednjaci, gimnazijska i bogoslovska omladina, u sve srpske krajeve. (1) Tihomir Ostojić, profesor Novosadske gimnazije, izdao je svesku svojih članaka o gimnastici i posvetio je Sokolima u Karlovcima. U tim člancima govorio je o reformi vidovdanske slave u Ravanici u Sremu u nacionalnom i viteškom duhu. Patrijarh Branković je 1906. poklonio karlovačkom sokolu kuću s okolnim zgradama i zemljištem. Vrhunac sokolskog rada bili su Vidovdanski sletovi sa vežbama i takmičenjima u junačkim igrama u Sremskoj Ravanici. Na Ravaničkim sokolskim sletovima srpski sokoli zavetovali su se da će se boriti za oslobođenje i ujedinjenje. (2) Narod koji je bio na hodočašću u Ravanici mogao se prilikom sleta upoznati sa sokolima i njihovim radom. Na Drugom sletu u Ravanici 1906. učestvovalo je oko 250 sokola od kojih je 170 vežbalo proste vežbe. Učestvovali su : Srpski soko iz Sremskih Karlovaca sa starešinom dr. Lazom Popovićem i 41 članom; Srpski soko iz Sremske Mitrovice sa starešinom Nikolom Popovićem i 28 članova; Srpski soko iz Rume sa starešinom dr. Miladinovićem i 31 članom; Srpski soko iz Šida sa podstarešinom St. Pajićem i 25 članova; Srpski soko iz Iriga sa sterešinom dr. Simom Grčićem i 18 članova; Srpski soko iz Vukovara sa starešinom dr. Sv. Novakom i 25 članova; ... . Društva koja nisu vežbala proste vežbe bila su : Srpski soko iz Zagreba sa starešinom dr. Stojanovićem i 5 članova; Srpski soko iz Zemuna sa vođom A. Puljom i 10 članova; Srpski soko iz Osijeka sa vođom Josipom Soukupom i 3 člana; Srpski soko iz Vinkovaca sa vođom Vlad. Ignjatovićem i 6 članova; Srpski soko iz Novog Sada sa vođom dr. Svinjarcem i 10 članova. Bili je prisutna deputacija Srpskog gimnastičkog kluba iz Vršca od 3 lica sa podpredsednikom Brankom Cijakom i delegacija „Dušana Silnog” iz Beograda na čelu sa predsednikom Tasom Popovićem i sa povećim brojem članova i funkcionera društva. U Ravanici sva društva su u povorci krenula na jedan oveći plato iza manastira Ravanice, gde su vršili pokus za proste vežbe. Nakon pokusa okupili su se sokoli u dvorani gostionice na zajednički ručak. Izašavši iz dvorane sokoli su formirali povorku koja je krenula na vežbalište u Ravanici, gde se okupilo oko 6.000 gledalaca. Na čelu povorke je bilo 5 zastava, iza kojih su išli starešine društava, za njima su išla društva u sokolskom društvenom odelu, a za njima društva u gimnastičkom odelu.

Održana je javna vežba sa prostim vežbama, a onda je održano takmičenje u skoku u vis, u skoku u daljinu, u skoku sa motkom, u bacanju diska, kamena i koplja, i trčanju. U bacanju diska najbolji je bio starešina dr. Laza Popović. Bacane su gvozdene kugle teške 5 kilograma. Izvedena je srpska narodna igra bacanje kamena teškog 16 kolograma. Posle takmičenja razvila se narodna slava uz pevanje, sviranje i igranje. (3) Sveštenik Giga Jović bio je član Srpskog sokola u Sremskim Karlovcima. On je svuda otvoreno propagirao sokolsku i nacionalnu misao. Kad je došlo do Balkanskog rata 1912. napustio je sve svoje i otišao kao dobrovoljac na ratište. Za vreme Prvog svetskog rata bio je uhapšen. Nakon pretrpljenih muka u aradskim kazamatima pop Giga Jović umro je 1915. (4) Sokolska župa Rijeka, sokolsko društvo u Ogulinu i Savez dobrovoljaca u Zagrebu organizovali su 2 jula 1922. Vidovdansku slavu sa otkrićem nadgrobnog spomenika sokolu, svešteniku i dobrovoljcu Gigi Joviću i sokolskom javnom vežbom. Domaće društvo priredilo je svečanost, koja je bila usmerena ka narodnom jedinstvu. U članku u „Sokolskom vjesniku župe zagrebačke” istaknuto je da takvu slavu Ogulin još nije doživeo. Dan pre dolazili su gosti sa svih strana. A 2 jula 1922. ujutro stigao je posebni voz sa sokolima i gostima iz Zagreba. Zagrebačke sokole dočekalo je celokupno sokolstvo ogulinskog društva i riječke župe. Pozdravio je zagrebačke sokole starešina društva Majnarić, a odgovorio mu je delegat zagrebačke župe Ante Brozović. Na željezničkoj stanici našli su se na okupu sokoli iz Zagreba, Sušaka, Bakra, Drage, Vrbovskog, Plaškog, Gospića, Karlovca, Vrginmosta, Vukovara, Sremskih Karlovaca, Beograda kao i sokolska društva iz Slovenije. Svi su se sokoli i gosti svrstali u povorku, koja je sa 2 sokolske fanfare i vojnom muzikom krenula u 10 sati manifestujući kroz grad po neprijateljski raspoloženim ogulinskim ulicama na pravoslavno groblje do groba Gige Jovića. U povorci je bilo više hiljada ljudi. Masa je okružila grob Gige Jovića. Posle verskog obreda otkrio je spomenik dr. Kosić, starešina riječke župe i održao govor u počast pokojnika. Posle su govorili : u ime sokola Sremskih Karlovaca, profesor Panajot Mijodragović, u ime beogradskih sokola Slovenac dr. Olip, u ime narodnih zastupnika Jure Kučić, u ime zagrebačke sokolske župe Dušan Bogunović, u ime dobrovoljaca Ante Jerković, u ime ogulinskih građana dr. Zdravko Lenac i na kraju Medaković. Mijodragović je namenio pokojniku ne da počiva i miruje već da dalje sokoluje i da predvodi borce riječke župe u borbu za Istru i Primorje. Sa groba krenula je povorka manifestujući kroz sve ulice Ogulina. Povorka se razišla na vežbalištu. Posle podne održane su probe sokolskih vežbača sa vojnom muzikom, a u 4 sata počela je javna vežba. Vežbalište je bilo u zelenilu okićeno sa zastavicama a uveče osvetljeno sa bezbroj električnih sijalica. Na vežbama su se istakli sokoli iz Drage, Bakra i Sušaka (draški podmladak, kolo bakarskih sokolica i karlovačka devetorica). Posle vežbe bila je pučka zabava na vežbalištu oko kojeg su bili podignuti razni paviljoni. U 3 sata gosti su se razilazili vozovima. Janko Jazbec istakao je da je smotra učvrstila položaj domaćeg društva, koje je izdržavalo borbe sa brojnim separatističkim elementima. (5)


Posle oslobođenja i ujedinjenja 1918. nasuprot neprijateljstvu velikog dela rimokatoličke crkve Srpska pravoslavna crkva sarađivala je sa Savezom Sokola. Zajednička im je bila teza “brat je mio koje vere bio” i održanje jugoslovenske države. Sa svoje strane sokoli su zajedno sa drugim društvima učestvovali u svečanostima koje organizovala crkva. Arhitekta Momir Korunović, jedan od članova uprave Saveza Sokola, besplatno je radio planove kako za pravoslavne crkve tako i za sokolske domove. Patrijarh Varnava je Sokolskom društvu u Pljevljima poklonio sokolsku zastavu. Srpska pravoslavna crkva je uporedo sa sokolima težila što tešnjim vezama sa ostalim pravoslavnim slovenskim narodima.

U Sremskoj Mitrovici blagoslovljena je sokolska zastava 22 avgusta 1924. Pošto je đakovačka biskupija zabranila mitrovačkom župniku posvećenje naraštajske zastave, blagoslovio ju je Ante Donković, sveštenik hrvatske starokatoličke crkve u Zagrebu. Obred osvećenja obavili su zajednički prota Radošević i Ante Donković uz asistenciju sveštenika-katihete Bošnjakovića. Pevačko društvo „Stražilovo” učestvovalo je aktivno prilikom posvećenja. Posle osvećenja sokoli su izveli ostale tačke programa. (6) Sokolski dom Sokolskog društva Beograd III osvećen je 6 novembra 1932. Činodejstvovali su prota Ljubomir Bogićević, starokatolički župnik dr. Niko Kalođera, imam Abdulah Hadžić i rabin Abinum. Na jektanija je odgovarao pevački kvartet Prestoničkog odbora Jadranske straže kojem je dirigovao Živojin Paunović. Kvartet je pevao i nekoliko pesama. Govorili su starešina društva Dobroslav M. Bogdanović, starešina Župe Beograd Branko Živković, predsednik Prestoničkog odbora Jadranske straže dr. Dušan Peleš, i sveštenici Ljubomir Bogićević i starokatolički župnik dr. Niko Kalođera. Svečanost je zaključena akademijom. (7) Na sednici nove uprave Sokolskog društva Beograd III 26 januara 1933. starešina Živanović je istakao činjenicu da su u novu upravu ušla tri sveštenika : pravoslavni, starokatolički i muslimanski. Starešina je pozdravio sveštenike Magazinovića, dr. Kalođeru i Hadžića, i istakao da je ovakav zajednički rad u sokolu najbolji dokaz, da je sokolstvo za jedinstvo. (8) Društvo Beograd IV (Čukarica) je 14. maja 1933. osvetilo svoj novosagrađeni dom i letnje vežbalište. Crkveni obred osvećenja izvršili su predstavnici vera : pravoslavne Radivoje Milojković, starokatoličke dr. Niko Kalođera i muslimanske imam Abdul Hadžić. U ime svojih crkava Milojković i Kalođera dali su svoja mišljenja o vrednosti sokolstva. (9)

Vidovdan je 1935. proslavljen od sokola na Dalmatinskom Kosovu. Na Vidovdan Kninsko sokolsko okružje (društva Knin, Drniš, Klanac, Siverić i Kistanje) priredilo je javni čas. Javnom času prisustvovala su skoro sva društva župe Šibenik-Zadar. Društvo Šibenik učestvovalo je svojom muzikom i velikim brojem svog članstva. Izjutra su stigli vozovi sa sokolima i gostima. Vanrednim vozom, kojim su došli sokoli iz Šibenika, doputovao je patrijarh Varnava sa svojom pratnjom. Pred stanicom je formirana povorka sa tri muzike, 6 sokolskih zastava, masom članova sokolskih društava, četa i građanima. Posle podne održan je javni čas, na kome su nastupile sve kategorije u prostim vežbama. Na proslavu Vidovdana na Dalmatinskom Kosovu došli su patrijarh Varnava sa pratnjom, podban Primorske banovine Zdravković, senator Desnica, bivši ministar Subotić, komandant kninskog garnizona general Terzić sa oficirima i veliki broj najviđenijih ljudi Severne Dalmacije. Na svečanosti je prisustvovalo preko 12.000 ljudi, od kojih je bilo preko 2.000 sokola iz župe Šibenik-Zadar na čelu sa starešinstvom župe. (10) U noći između 18 i 19 maja 1935. krenulo je preko 600 sokola i sokolica iz župe Osijek na Oplenac da se u ime svih pripadnika župe poklone grobu kralja Aleksandra. Poseban voz sa članovima predvođenim upravom župe, stigao je na stanicu Selo Banja oko 6 časova ujutro. Odatle su krenuli delom peške, delom kolima preko šumadijskih brežuljaka na Oplenac. Okupili su se oko 9 sati pred zadužbinom, slikali se i svi zajedno krenuli u kriptu. Tu su dva sveštenika, sokola, održala pomen, a starešina župe D. Petrović održao govor. Zatim je u ime župe Osijek položio na kraljev grob kalež sa grumenom zemlje sa rodne grude Štrosmajerove. Učesnici hodočašća redom su prilazili grobu i ostajali u šutnji odajući počast. Razgledavši zadužbinu i mesto Topolu sokoli su se istim putem vratili u Osijek. (11)

Srpska pravoslavna crkva i Savez Sokola borili su se protiv konkordata sa Vatikanom. Srpska pravoslavna crkva organizovala je 19. jula 1937. litiju za ozdravljenje patrijarha Varnave. Upravnik grada Aćimović zabranio je održavanje svih zborova. I pored zabrane ispred Saborne crkve u Beogradu okupilo se više hiljada građana. Litija je krenula na čelu sa mitropolitom Platonom, brojnim sveštenstvom, opozicionim političarima i sokolima, četnicima i članovima Narodne odbrane. Žandarmerija je intervenisala. (12)

Povodom smrti patrijarha Varnave u noći između 23 i 24 jula 1937. Savez Sokola Kraljevine Jugoslavije uputio je Svetom arhijerejskom sinodu saučešće : „Duboko ožalošćeni prevremenom smrću Njegove Svetlosti Patrijarha Varnave, jugoslovensko Sokolstvo žali Blaženopočivšeg Patrijarha i kao poglavara Srpske pravoslavne crkve i kao veliku nacionalnu ličnost, čiji je rad bio uvek duboko nadahnut narodnom svetosavskom idejom i težnjom za podizanjem bratstva i ljubavi u celom našem narodu. ... .” Na sastanku izvršnog odbora Saveza Sokola odlučeno je da se na odar patrijarha položi sokolski venac i da se uz venac na državnoj trobojci napiše : „Velikom nacionalnom borcu Patrijarhu Varnavi – Savez Sokola Kraljevine Jugoslavije”.

Na Komemorativnoj sednici izvršnog odbora Saveza Sokola prisustvovali su i uprava Sokolske župe Beograd, kao i i starešine svih sokolskih društava iz Beograda i Zemuna. Sednica je održana u svečanoj dvorani Sokolskog saveza, odnosno u dvorani u kojoj je kralj Aleksandar objavio ujedinjenje 1 decembra 1918. Komemorativnu sednicu otvorio je Milivoje Smiljanić, zamenik starešine Saveza. U svom govoru između ostalog rekao je : „ ... Svetosavska crkva, koju je dostojno zastupao Patrijarh Varnava, bila je uvek stožer, oko koga se okuplja nacionalan svet. U takvoj crkvi vidimo snagu, koja je davala narodu veru da izdrži sve tegobe naše nacionalne Golgote. Patrijarh Varnava kao poglavar te crkve, radio je za svoj narod i kao pravi nacionalni borac, a ne samo kao njegov sveštenik i prvosveštenik. ...”.Posle su govorili Radivoje Radulović, dr. Miodrag Dragić, Sava Surutka, Miro Stojanović i A. Štefan. Istaknuta je uloga patrijarha Varnave u radu sokolstva. Kao episkop u Skoplju bio je član uprave Sokolske župe Skoplje. U svim velikim sokolskim priredbama lično je učestvovao ili preko izaslanika, šaljući patrijaršijski blagoslov radu Saveza Sokola. Posle završene komemorativne sednice svi prisutni predstavnici Saveza Sokola, Sokolske župe Beograd i beogradskih sokolskih društava uputili su se korporativno Sabornoj crkvi da se poklone i celivaju odar patrijarha Varnave. Zatim su prešli u patrijaršiju. Posle su otišli episkopu zagrebačkom i podpredsedniku Svetog arhijerejskog sabora, dr. Dositeju. Episkop Dositej primio je sokole u svojoj kancelariji. Episkop Dositej odgovorio je sokolima : „...U velikoj nesreći koja nas je snašla mi vidimo utehu što se uz nas nalaze narod i sokoli. Utoliko pre što ja znam dobro, kako je Blaženopočivši naš Patrijarh Varnava mislio o sokolima i kako je njegova duša bila ispunjena mislima o sokolskom i nacionalnom radu jugoslovenskog sokolstva. Molim vas da svoj braći sokolima izrazite našu duboku zahvalnost na svojim izjavama i radu. ...”. (13) Sveti arhijerejski sinod je tražio od vlasti da prilikom sahrane patrijarha Varnave 29. jula 1937. red održavaju sokoli i četnici. (14)


Na dan 6 juna 1937. Sokolsko društvo Beograd IV je razvilo i osvetilo svoju naraštajsku zastavu. Činu osvećenja zastave prisustvovali su delegati sokolskih društava, drugih ustanova i prijatelji sokolstva. Od pozvanih, crkveni obred izvršili su pravoslavni paroh Joca Jocić i predstavnik staro-katoličke crkve dr. Niko Kalođera. Pošto su dali blagoslov svojih crkava na zastavu besedili su, pažljivo saslušanim od svih prisutnih. (15) Zastava Sokolske župe Beograd bila je razvijena i osvećena 21 juna 1937. Svi prisutni su stojeći saslušali molitvu Bortanjskog „Kolj Slaven” koju je svirala sokolska muzika. Po pravoslavnom obredu je prota Čeda Bratuljević sa dva sveštenika osvetio vodicu i zastavu. (16)

Sokolska štampa pratila je rad novog patrijarha dr. Gavrila Dožića. Patrijarh dr. Gavrilo Dožić posetio je Sremske Karlovce. Nakon dolaska posetio je i rimokatoličku crkvu, gde se pomolio bogu i zahvalio pravim bratskim hrišćanskim rečima katoličkom župniku na njegovom pozdravu. U časopisu „Bratstvo” istakli su : „Tako je i novi patrijarha pokazao kako shvaća srpska pravoslavna crkva načelo : Brat je mio koje vere bio.” (17) Prilikom polaganja kamena temeljca za Sokolski dom na Cetinju patrijarh Gavrilo istakao je : „Pored naše slavne vojske, koja je naše ime raznela po celom svetu, samo je još Sokolstvo bez razlike vere i i plemena složno i s dobrom voljom služi Kralju i domovini. Zbog takvog rodoljubnog delovanja našega sokolstva naša crkva pozdravlja ovaj rad i blagosivlje ga”. (18)

Sokolska četa u Bratiškovcima, društvo Kistanje, župa Šibenik-Zadar, u okviru Sokolske Petrove petoletke, podigla je spomen-česmu „Viteškog Kralja Aleksandra I Ujedinitelja” i položila kamen temeljac svome sokolskom domu. Osvećenje spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra I Ujedinitelja” i polaganje kamena temeljca sokolskom domu izvršeno je 23. oktobra 1938, i time najdostojnije proslavljena dvadesetogodišnjica oslobođenja i ujedinjenja. Pomen kralju Aleksandru i svim žrtvama palim za slobodu, osvećenje spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra I Ujedinitelja” i kamena temeljca sokolskom domu izvršio je episkop dalmatinski dr. Irinej Đorđević, uz asistenciju velikog broja sveštenika. U ime Saveza sokola prisustvovao je Pave Kovačev, starešina Župe Šibenik-Zadar.(19)

Rumski sokoli su 3. maja 1939. udarili temelje svom domu, a na osvećenju temelja bili su 21. maja 1939. Đuro Čejović, ministar za fizičko vaspitanje naroda, dr Jovan Radivojević, ban Dunavske banovine i predstavnici vojnih i civilnih vlasti, sokola, mesnih ustanova i građanstvo. Osvećenje Doma obavljeno je 26. novembra 1939. Bio je prisutan bivši narodni poslanik sreza rumskog senator Dimitrije Magarašević. Savez Sokola predstavljali su dr. Vladimir Belajčić i Ljubomir Maksimović. Župu Osek zastupao je dr. Paja Šumanovac, starešina Sokolskog društva Vinkovci, sa kojim su došli brojni predstavnici njegovog društva sa sokolskom fanfarom. Od sokolskih društava bili su zastupljeni Beograd, Zemun Matica, Zemun I, Pančevo, Šabac, Sremski Karlovci, Sremska Mitrovica, Šid, Inđija i Irig. Sam čin osvećenja obavio je vikarni episkop Vikentije Prodanov uz asistenciju nekoliko sveštenika. Tolerantni i liberalni kao i svi sokoli rumski sokoli su želeli da se čin osvećenja obavi i po obredu rimokatoličke crkve. To nije bilo moguće, jer im je bilo dostavljeno rešenje đakovačke biskupije, po kome rimokatolička crkva ne može to uraditi, ako ujedno i koja akatolička crkva takođe osvećuje. (20)

Predlog o organizovanju proslave 550-godišnjice Kosovske bitke 1939. dali su sokoli iz župa Skoplje i Cetinje. Proslava bi ostala samo sokolska, da nije, u poslednji čas, Udruženje Kosovaca u Beogradu stvorilo plan o proslavi na široj osnovi, i time omogućili i širim slojevima naroda da učestvuju. Stizali su predstavnici i članovi četnika, dobrovoljaca, Narodne odbrane, Kola Srpskih Sestara, ... . U najvećem broju stizali su sokoli, u sokolskim odorama iz varoških društava i u narodnim nošnjama iz seoskih četa. Sokoli iz župe Skoplje, u velikoj povorci sa muzikama, došli su s voza u stanici Kosovo Polje, dok su iz župe Cetinje stigli peške sa juga. Iz Crne Gore došlo je 2.000 članova svih kategorija, sa deset društvenih zastava a iz skopske župe oko 3.000 članova. Pridružili su im se sokoli iz ostalih župa. Iz župe Beograd bilo je oko 60 sokola. Mnogobrojna izaslanstva stigla su iz župa Split, Novi Sad, Petrovgrad, Tuzla, Kranj, Maribor, Kragujevac, Ljubljana, Zagreb, Niš, Sarajevo, itd. Svečanost je počela liturgijom u Gračanici, na kojoj je činodejstvovao patrijarh Gavrilo. Proslava je održana pred spomenikom. Pošto su predstavnici vlasti i udruženja stigli na Gazi Mestan, dotrčale su sokolske štafete, lučonoše, iz skopske i cetinjske župe, koji su doneli plamen iz Gračanice i Samodreže. Plamen su predali starešinama župa Branovačkom i Miloševiću, a ovi su ga predali izaslaniku Saveza Sokola Smiljaniću, da ga uruči patrijarhu. Patrijarh Gavrilo je na tom plamenu upalio voštanicu, ističući značaj kosovske vatre za srpski narod. Na proslavi su govorili predstavnici crkve, vlade i vojske, Udruženja Kosovaca, sreza vučitrnskog i Saveza Sokola. Svi govornici isticali su značaj Kosovske bitke za razvijanje nacionalne svesti u narodu i odali poštu palim herojima. Posle govora izveden je defile vojske i sokola. Učestvovali su sokoli iz svih župa, sa starešinstvom Saveza na čelu, i sa svim sokolskim zastavama, i tri sokolske muzike. U defileu su učestvovali i četnici, Narodna odbrana, ratnici, itd. Kad su završene glavne svečanosti, članovi sokolskih četa iz župe Skoplje, pod vođstvom Mirka Jovanovića, prikazali su narodu južno-srbijanske narodne igre, Rusalije itd. U blizini Muratovog turbeta održana je slava pešadijskog puka „Miloš Obilić”. Priređen je svečani banket, trke, vatromet, bakljada ... . Uveče je Sokolsko društvo Priština priredilo svečanu sokolsku akademiju. Na Kosovu Polju narod se zadržao duboko u noć oko muzika, narodnih kola, vašarskih šatora i u razgledanju istoriskih mesta i spomenika. (21) U Crkvicama bila je održana sokolska svečanost osvećenja zastave, koju je mesnoj četi poklonio iseljenik u Americi. Mijo Ilić, prikom zadnje posete rodnom kraju poklonio je mesnoj četi zastavu. Svečanosti je prisustvovao mnoštvo naroda iz svih krivošijskih sela, predstavnici vojske, društava i vlasti, delegati sokolske župe i okolnih sokolskih jedinica. Osvećenje je obavio sveštenik Radulović, koji je zastavu predao kumu, proti Đ. Samardžiću, održavši patriotski govor. Kum zastave govorio je o junačkim delima Krivošijana. Govorio je i starešina iz Risna Petković, koji je istakao da samo onaj može večno da živi, koji ne gubi veru u sebe ni u najvećim nevoljama. Govorili su starešina čete, Andrija Samardžić, izaslanik Zloković. Povorka je pošla do oficirskog doma, gde su za vreme svečanog ručka držani govori. Govorili su Đ. Petković, novinar Bartulović, komandant bataljona, major Vidanović. Posle podne priređena je svečana akademija sa biranim programom. U „Sokolskom zborniku” istakli su da se svideo nastup ženskog naraštaja i komad „Pod maglom” od Šantića, koji su izveli članovi sokolske diletantske družine. (22)


U Sremskim Karlovcima osnovan je Srpski soko 1904. Uz gimnazijsku i bogoslovska omladina odlazila je kao prednjaci, u sve srpske krajeve. Vrhunac tadašnjeg sokolskog rada bili su Vidovdanski sletovi sa vežbama i takmičenjima u junačkim igrama u Sremskoj Ravanici. Pravoslavni sveštenici su mogli da budu članovi sokolskih društava. Patrijarh Varnava učestvovao je u radu sokola. Kao episkop u Skoplju bio je član uprave Sokolske župe Skoplje. Kasnije u svim velikim sokolskim priredbama lično je učestvovao ili preko izaslanika, šaljući patrijaršijski blagoslov radu Saveza Sokola.Sokoli su zajedno sa drugim društvima učestvovali u svečanostima koje je organizovala Srpska pravoslavna crkva. Sokoli su bili tolerantni i liberalni pa su pozivali sve vere prilikom svojih svečanosti. Srpska pravoslavna crkva i Savez Sokola borili su se protiv konkordata sa Vatikanom. Sokoli su učestvovali u litiji koja je dovela do sukoba sa žandarmerijom. Posle smrti patrijarha Varnave isticali su da je bio stožer oko koga se okupljao nacionalni svet. Rad sokola podržavao je i patrijarh Gavrilo Dožić.

Posle Aprilskog rata 1941. okupatori su zabranili Savez Sokola. Posle 1945. nove vlasti su umesto sokola osnovale Savez za telesno vežbanje Partizan Jugoslavije. Deo sokola i to prednjaci, učitelji i učiteljice nastavio je da radi u toj organizaciji, dok se deo povukao u ilegalu, očekujući obnovu sokolstva. Posle uvođenja višepartijskog sistema deo sokola je izašao iz ilegale i obnovio Savez Sokola. Pridružio im se deo nekadašnjih sokola koji je dotle radio u Partizanu. Posle je došlo do podele u sokolskim redovima i osnovani su Sokolski savez Srbije i Savez srpskih sokola. Savez srpskih sokola nastavio je predratnu saradnju sa Pravoslavnom crkvom i uz njenu podršku priredio sletove u Beogradu i Nišu.

Saša Nedeljković
član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije

---

Napomene :


1. Uredio Ante Brozović, „Sokolski zbornik“, Godina I, Beograd 1934, str. 136-139; B.J., „Karlovački soko”, „Oko Sokolovo”, Beograd, 6 septembar 1940, br. 7, str. 114;
2. Uredio Ante Brozović, „Sokolski zbornik“, Godina I, Beograd 1934, str. 136-139; B.J., „Karlovački soko”, „Oko Sokolovo”, Beograd, 6 septembar 1940, br. 7, str. 114;
3. J. Hanuš, „II. slet srpskog sokolstva u Ravanici”, „Sokol”, Zagreb, 15.kolovoza 1906, br. 8, str. 121, 122, 123;
4. „Soko u Sremskim Karlovcima”, „Sokolski Glasnik”, Zagreb, 1920, br. 4, str.206-208; Janko Jazbec, „Otkriće spomenika Gigi Joviću”, „Sokolski vjesnik župe zagrebačke”, Zagreb, avgust-septembar 1922, br. 8 i 9, str. 212;
5. „Sokolsko slavlje u Ogulinu”, „Sokolski vjesnik župe zagrebačke”, Zagreb, juli 1922, br. 7, God. I, str. 167; Janko Jazbec, „Sokolski Glasnik”, Zagreb, 1923, br. II, str. 73, 74, 75; Janko Jazbec, „Otkriće spomenika Gigi Joviću”, „Sokolski vjesnik župe zagrebačke”, Zagreb, avgust-septembar 1922, br. 8 i 9, str. 212;
6. „Krasna sokolska svečanost u Sremskoj Mitrovici”, „Sokolski vjesnik župe zagrebačke”, Zagreb, august 1924, br. 8, str. 232;
7. Stojan Gligorijević, „Istorija Sokolskog društva Beograd III 1928-1933”, Prosvetna biblioteka Sokolskog društva Beograd III, knjiga I, str. 54, 55, 56;
8. Stojan Gligorijević, „Istorija Sokolskog društva Beograd III 1928-1933”, Prosvetna biblioteka Sokolskog društva Beograd III, knjiga I, str. 34, 35;
9. „Sokolsko društvo Beograd IV ”, „Sokolski glasnik“, Ljubljana, 2 junija 1933, br. 23, str. 4;
10. „Proslava Vidovdana na Dalmatinskom Kosovu”, „Sokolski glasnik“, Ljubljana, 5 aprila 1935, br. 30, str. 7;
11. „Naše hodočašće na Oplenac”, „Bratstvo”, Osijek, 15 juna 1935, br. 3-4, str. 19;
12. Nikola Žutić, „Vjerski liberalizam i jugoslavenstvo Patrijarha Varnave i Konkordatska kriza”, „Istorija XX veka”, Beograd, 2012, vol. 30, br. 2, str. 63-82;
13. „Jugoslovenski Sokoli klanjaju se seni Patrijarha”, „Oko Sokolovo”, Beograd, 6 septembra 1937, br. 8, str. 197, 198, 199;
14. Nikola Žutić, „Vjerski liberalizam i jugoslavenstvo Patrijarha Varnave i Konkordatska kriza”, „Istorija XX veka”, Beograd, 2012, vol. 30, br. 2, str. 63-82;
15. Lazar Simeunović, „Priredba sokolskog društva Beograd IV-Čukarica”, „Oko sokolovo”, Beograd, 6 septembar 1937, br. 8, str. 193;
16. Mil. Majstorović, „Vodoosvećenje i osvećenje župske sokolske zastave.”, „Oko Sokolovo”, Beograd, 6 septembra 1937, br. 8, str. 175-177;
17. „Dr. Gavrilo Dožić”, „Bratstvo”, Osijek, 15 maja 1938, br. 5, str. 92;
18. „Iz života našeg naroda”, „Bratstvo”, Osijek, 15 decembra 1938, br. 12, str. 251;
19. „Osvećenje spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra I Ujedinitelja” i polaganje kamena temelja sokolskom domu u četi Bratiškovci”, „Sokolski glasnik“, Beograd 8. novembra 1938., br. 41, str. 3;
20. P. Zidarev, „ Osvećenje sokolskog Doma u Rumi”, „Oko sokolovo”, Beograd, 1 januara 1940, br. 1, str. 12, 13;
21. „Sokolske svečanosti u Jugoslaviji”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 16 juna 1939, br. 24, str. 4; D.M. „Proslava 550-godišnjice Kosovske bitke”, „Oko Sokolovo”, Beograd, 9 oktobar 1939, br. 7 i 8, str. 105; „Svečanosti na Kosovu”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 30 juna 1939. br. 26, str. 1,2;
22. „Sokolska svečanosti u Krivošijama”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 11 oktobar 1940, br. 41, str. 8;

 

Kopiraj link